25.000 Süper Kütleli Kara Delik, Tek Bir Haritada Bir Araya Getirildi!
Memleketler arası bir gökbilimci grubu, tek bir yıldızın olmadığı, bunun yerine 25.000 muhteşem kütleli kara delik (supermassive black hole) ile dolu olan gökyüzünün harikulâde bir imajını ve haritasını yayınladı.
Kara delikler ışık yaymıyorsa, bunun nasıl mümkün olabildiğini sorguluyor olabilirsiniz. Her ne kadar bu bilgi kısmen yanlışsız da olsa ve kara deliğin kendisi temel olarak görünmez olsa da, bir yıldızı yahut diğer bir objeyi “yediği” sırada, oluşturduğu yerçekiminin gelgit kuvvetleri başka cismi kesimlere ayırırken etrafında düzleştirilmiş bir yığılma diski oluşturuyor.
Diskteki materyal, kara deliğin olay ufku etrafında ışık suratına hayli yaklaşarak dönüyor ve bazen bu gereç kara deliğin ağır manyetik alanı tarafından dışarı atılıyor ve kara deliğin manyetik kutuplarında parçacık jetleri oluşturuyor.
Bu rölâtif jetler, çok fazla radyo dalgası yayıyor. Gökbilimcilerin, Avrupa genelinde Düşük Frekans Dizisi (LOFAR) olarak bilinen 52 radyo teleskop ağını kullanarak kuzey göklerinde gerçekleştirdiği haritalandırma da bunu temel alıyor.
Evvelden Leiden Üniversitesi’nde olan lakin artık Almanya’nın Hamburg Üniversitesi’nde bulunan baş araştırmacı Francesco de Gasperin, “Bu, inanılmaz derecede sıkıntı bilgiler üzerinde uzun yıllar süren çalışmaların sonucudur” dedi ve ekledi: “Radyo sinyallerini gökyüzünün imgelerine dönüştürmek için yeni prosedürler icat etmek zorunda kaldık.“
İnanılmaz harita, uzak galaksilerin merkezindeki 25.000 muhteşem kütleli kara delikten gelen düşük frekanslı radyo sinyallerini gösteriyor ve kuzey yarımkürede gece gökyüzünün yalnızca %4’ünü kaplıyor. Araştırmacılar sonunda kuzey yarımkürede görülebilen muhteşem kütleli kara deliklerden oluşan bir gökyüzü atlası oluşturmayı umuyorlar.
LOFAR/LOL Survey Üstün kütleli kara deliklerden radyo dalgalarını görmenin zorluklarından biri, ekseriyetle düşük frekanslı radyo dalgaları üretmeleri. Olağanda bu bir sorun olmazdı, fakat Dünya tabanlı radyo teleskopları için, Dünya’nın iyonosferi 3MHz’den düşük radyo sinyallerini büsbütün yansıttığından ve 30MHz’e kadar olan sinyalleri bozduğundan ötürü bir sorun oluşturuyor.
Leiden Gözlemevi‘nden çalışmanın ortak müellifi Reinout van Weeren, “Bu, bir yüzme havuzuna dalmışken dünyayı görmeye çalışmaya emsal” diyor ve devam ediyor: “Üste baktığınızda, havuzun suyundaki dalgalar ışık ışınlarını saptırır ve manzarayı bozar.“
Buna karşı koymak için araştırmacılar, 256 saatlik müşahedenin her dört saniyesinde bir iyonosferin bozucu tesirini düzelten bir muhteşem bilgisayar algoritması geliştirdiler.
Leiden Gözlemevi Bilimsel Yöneticisi, çalışmanın ortak müellifi Huub Röttgering, “Yıllarca yazılım geliştirmeden sonra, bunun hakikaten işe yaradığını görmek çok hoş” diyor.
Bu, bir bilgisayar algoritmasının gökbilimcilere göklerin haritasını çıkarmasına yardımcı olduğu birinci sefer değil. En ünlü örneklerden birinde, 2019 yılında Katie Bouman, bize bir kara deliğin olay ufkunun birinci manzarasını vermek için Event Horizon Telescope‘tan çeşitli data akışlarını bir ortaya getiren algoritmayı tasarlamıştı.